Sunday 24 May 2015

Uncwadi lwemveli-iingoma.

                                   Iingoma zemveli zixatyis' uvunywa ngoomama kwaXhosa.

Uncwadi lwemveli: Iingoma zakwaXhosa.
Ingoma ivakalisa uvuyo, usizi, ithemba neminqweno yomntu lowo uyivumayo.
Iingoma zivunywa luluNtu okanye zivunywe ngokwamaqela ngokobudala babo maqela. Ezi ngoma ziqanjwa ngkuphathelele kwizinto ezichaphazela uluntu-izinto ezifana nomsebenzi , ezopolitiokp, iziganeko, uthando, ingxabano njalo njalo (Moropa 1985). 

Lo kaMoropa uqhuba esithi intsingiselo yengoma inokuba yecacileyo okanye ifihlakale. Xa umamele kufuneka uqaphele umoya wengoma, umxholo wengoma, umyalezo, ulwimi olusetyenziswe engomeni nemifanekiso-ngqondweni esetyemzisiweyo. 

Iindidi zeengoma: 
Ezomtshato, ezentlombe, ezabafazi, ezomsebenzi, ezomtshato, ezomzabalazo, ezolwaluko, ezemfazwe, ezentonjane, ezamagqirha, ezingembali, eziluleka izimilo, ezimalunga ngezici ezenziwa ngamaxesha athile onyaka, ingoma kaNtsikana kaGabha, kunye nomhobe wesizwe S.E.K Mqhayi.
Kha rhabule apha ungafici, kwezingoma ndizibhale apha ngezantsi. Ezi zingoma zale mihla siphila kuzo nezithe ndanethamsanqa ndaziva ziculwa ngexesha ndikhula. Yonwabela! 

Iingoma zolwaluko:

1.      Nimphathe kakuhle
Zenimphath’kakuhle iyhoo ubhut’wethu x2                                                                           Azangalambi, azangachol’amaphepha x2                                                                                                Bomama ndini bale ndawo zeningambulal’ x2                                                                 Azangalambi,azang’, azang’ achol’ amaphepha x2

2.      Ntomb’entle
Ntomb’entel!!!!                                                                                                                                      Ntomb’ entle emhlotshazana, ehlale zants’, ezants’ezibhasini. X2                                                    Ndithe ndithez’, ndithe ndithez’ iinkuni…kanti ziingcondo, ziingcondo zomtshakazi x2.

3.      Uyadyol’ na?
Musa uyadyola na x2                                                                                                                        Kuthe kanti usisishumane x2                                                                                                           Maph’ amatsher’ akho? X2                                                                                                                 Kuthe kant’usisishumane x2

4.      Khawenz’ nozala
Khawenz’ nozala…                                                                                                                            Iyhoo halala, halala ziyanqondoza.                                                                                                   Ibhiya noba yibranti…                                                                                                                      Iyhoo halala, halala ziyanqoza.                                                                                                      Ungad’ ulile kangaka, ulil’ isijwili…ngendoda enomfazi.                                                             Halala ziyanqoza.

5.      Qula kwedini!
Qula kwedini, qula kwedini kaBawo…x2                                                                                  Khawuze nazo kwedini, nazo kwedini kabawo! X2

6.      Somagwaza.
Weee somagwaza ndizokugwaza ngaloMkhonto.                                                                              Haaa weee,iyho wowo haaa weee somagwaza. X2

Iingoma zomsebenzi
1.      Hamba bhekile
Khawuhambe bhekile x2                                                                                                                    Suk’ hlala ndawonye.                                                                                                                    Hamb’ bhekile x2                                                                                                                           Imiqala yomile bhekile.
2.      Uyavimba.
Uyavimb’ umama lapha, uyavimba utat’ lapha benza ngabom bayawaz’ umthetho. X2

Iingoma zomtshato
1.      Bhut’ ndihamba nawe
Weee bhuti, weee bhuti, weee bhuti mna ndihamba nawe x2.                                                   Ndihamba nawe wena, undinxibele kwakhona, webhut’ mna ndihamba nawe.                     Ndihamba nawe wena, unxinxibele ngakhona…hayi suka mna ndihamba nawe.
2.      Umakoti ngowethu
Umakoti ngowethu, siyavuma!                                                                                                                 Ungowethu ngenyaniso, siyavuma!                                                                                                   Uzosi washela asiphekele, siyavuma!                                                                                                  Owu! Uwelele…iwelele siyavuma!

3.      Sohlulwa zindudumo
Thina thina thina.                                                                                                                               Thina, thina sobabini…sokohlulwa sokohlulwa zindudumo.                                                           Zinto zomhlaba, zinto zomhlaba.                                                                                            Sokohlulwa, sokohlulwa zindudumo!
4.      Ndiyakushiya
Ndiyakushiya, noba ungathwala ilokhwe enegqabi ndim uMadam. X2

Iingoma zomzabalazo nokukhalaza
1.      Inde lendlela esiyihambayo.                                                                                                             Inde lendlela esiy’hambayo, inde lendlela esiy’ hambayo.                                                            Watsh’ uMandela kubalandeli bakhe, wathi sohlangana kwelizayo. X2

2.      Senzeni na?                                                                                                                                   Senzeni na, senzeni na…senzeni na. Senzeni na, senzeni na? x2

Iingoma zomsebenzi.                                                                                                           
1.      Amantande zingangalala
AMantande zingangalala, amantande zingangalala. Amantande zingangalala, zingangalala zingangalala.                                                                                                                                       Zizo zizo zingangalala, zizo zizo zingangalala…zizo zizo zingangalala zingangalala….zingangalala.
2.      Wadidiyela uNonkala ngasemlanjeni.
Wadidiyela uNonkala. X2                                                                                                      Ngasemlanjeni. Wenza ngabom uNonkala, wenza ngabom uNonkala ngasemlanjen’.

Iingoma zamagqirha
1.      Thongo lam!                                                                                                                                      Weee thongo lam, ndilalele…weee thongo lam ndilalele, weee thongo lam ndilalele thongo lam.                                                                                                                                                 Andilali ngeCawa sendikhand’ amayeza, weee thongo lam…ndilalele thongo lam.

Iingoma zemfazwe
1.      Safa saphela   iSizwe esimnyama.
Safa saphel’ iSizw’ esimnyana, ho! Safa isizwe sabantsundu! x2      

Babalwa Resha
Umhleli we-blog: Umthombo wesiXhosa                        

No comments:

Post a Comment